TRANSİSTÖR ve KONDANSATÖR NEDİR NASIL ÇALIŞIR ?
Transistör ve Kondansatör nedir ve nasıl kullanılır ?.Transistör ve Kondansatörün kullanım alanı nerelerdir ?.Ne işe yararlar ?.Transistör ve kondansatör çeşitleri nelerdir ?.Bugünki yazımızda Transistör ve Kondansatör hakkında detaylı bilgi vermeye çalışacağız.
Hemen hemen her devre üzerinde bulunan Transistör ve Kondansatör elektrik ve elektroniğin temelini oluşturan devre elemanlarından ikisidir.Bu elemanların çeşitlerine ve işlevlerine birlikte göz atalım.
Başlayalım.
TRANSİSTÖR NEDİR ve NASIL ÇALIŞIR ?
Elektronik sistemlerin gelişmesi ve üst seviyelere çıkabilmesi Yarı İletken Temelli olan Transistörlerin bulunmasının ardından gerçekleşmiştir.Kısaca transistör , bir anahtarlama elemanıdır.Bugün uygulamalarda kullanılan transistör çeşitleri 100.000’e yakındır.Germanyum veya Silisyumdan yapılan Transistörlerde , Silisyum Transistörlerin Germanyum’a nazaran birçok sakıncayı kaldırmasıyla , Silisyum Transistörler öne çıkmıştır.
1949 yılında bipolar (İki polarmalı) olan transistörler Schockley tarafından geliştirilmiştir.Teknik olarak bu transistörler BJT olarak nitelendirilip açılımı ise ‘Bipolar Junction Transistör’dür.
Transistör kelimesinin nereden geldiğine bakacak olursak , Transfer ve Resistor sözcüklerinin kısaltılmasıyla açığa çıkmıştır.Transistör 3 ayağa sahiptir ;
Emiter(Emitter) olan ve karşılığı ‘Yayıcı’ olan ‘E’
Kolektör(Collector) olan ve karşılığı ‘Toplayıcı’ olan ‘C’
Beyz (Base) olan ve karşılığı ‘Taban , giriş’ olan ‘B’
Transistörler NPN ya da PNP olarak iki tipe ayrılır.Çalışma mantığı ise; B (Base) ucu tetiklendiğinde C-E arasında ki direnç değeri azalarak akım geçirir.Collector-Emitter arasından geçecek olan akım, Beyz ucuna uygulanan ‘tetikleme akımının miktarına’ bağlıdır.
Transistörler musluk ya da vanaya benzetilebilir.Musluk ya da vana akan sıvıyı denetlerken Transistör ise geçen akımı denetler.
Transistörlerin Sağlamlık Testinde Kullanılan Yöntemler ;
- Multimetre kullanılarak sağlamlık testi
- Polarma gerilimine bakarak sağlamlık testi
Transistörlerin Güce Göre Sınıflandırılması ;
- Küçük Güçlü Transistörler : 0-1W arasında güç harcayan transistörlerdir.
- Orta Güçlü Transistörler : 1-20W arası güç harcayan transistörlerdir.
- Yüksek Güçlü Transistörler : 20W ın üzerinde güç harcayan transistörlerdir.
Transistörü Bozan Unsurlar ;
- Limit değerlerinin üzerine çıkma
- Yüksek sıcaklık
- Manyetik alanlar
- Ters gerilimlerle çalıştırma
- Kötü lehim(Soğuk lehim) ve kirlenme
- Sarsıntı
KONDANSATÖR NEDİR ?
Elektrik yüklerini çok küçük bir zaman aralığında depo eden ve tekrar bırakan elemanlara ‘Kondansatör’ denilir.Kondansatörün sembolü ‘C’dir ve birimi Farad’dır.Kondansatörler Kutuplu ve Kutupsuz olmak üzere ikiye ayrılmışlardır.
Kondansatör iki iletken levha arasına konulan bir yalıtkandan oluşur.Bu yalıtkana ise elektriği geçirmeyen anlamına gelen Dielektrik denir.
Kutuplu olan kondansatörlerde (+) ve (-) uçlar belirtildiğinden bu tip kondansatörler sadece DC ile çalışan devrelerde kullanılırlar.Kutupsuz olan kondansatörler ise hem Ac hemde Dc gerilimde kullanılabilirler.
Kondansatör DC bir üretece bağlandığında (+) plaka +Q ve (-) plaka –Q kadar elektrik yüküyle yüklenir.
Kondansatör yükünün kondansatör potansiyeline oranına kondansatörün kapasitesi adı verilir.
Kapasiteyi Etkileyen Büyüklükler ;
- Plakaların yüzey alanı
- Plakaların birbirine yakınlığı
- Araya konulan yalıtkanın cinsi
Kondansatörün bir R direnci üzerinden şarj olurken , uçlarında bulunan gerilimin , Ubesleme geriliminin %63,2 sine çıkması için geçen zamana bir zaman sabitesi denilir veya dolu bir kondansatörün boşalma esnasında %36,8’ine düşmesi için geçen zamana denir.
Kondansatörün bacakları DC bir kaynağa bağlandığında ,mevcut ampermetrenin ibresi ilk olarak yüksek bir değer gösterecektir ve ardından 0 A değerine doğru düşecektir.
Kondansatör Çeşitleri ;
A ) Elektrolitik Kondansatörler
- Sıvılı Tip Elektrolitik
- Kuru Tip Elektrolitik
B ) Kağıtlı Kondansatörler
C ) Metal-Kağıtlı Kondansatörler
D ) Plastik Kondansatörler
E ) Tantal Kondansatörler
F ) Seramik Kondansatörler
G ) Mika (Mikalı) Kondansatörler
H ) SMD (Surface Mounted Device ) Kondansatörler
I ) Polyester Kondansatörler
Kondansatörlerin Kapasite Değerinin Rakam , Harf ve Renk İle Gösterimi
Küçük gövdeli bir kondansatörde,
p68 bulunuyorsa C: 0,68 pF
15 bulunuyorsa C: 15 pF
470 bulunuyorsa C: 47 pF
152 bulunuyorsa C: 1500 pF
472 bulunuyorsa C: 4700 pF
103 bulunuyorsa C: 10.000 pF
104 bulunuyorsa C: 100.000 pF
1n bulunuyorsa C: 1 nF
1n2 bulunuyorsa C: 1,2 nF
33n bulunuyorsa C: 33 nF
039 bulunuyorsa C: 0,039 mF
05 bulunuyorsa C: 0,05 mF
0,5 bulunuyorsa C: 0,5 mF
m47 bulunuyorsa C: 0,47 mF
Toleranslı rakamsal kodlamada harflerin tolerans karşılıkları şöyledir ;
B: ± % 0,1 C: ± % 0,25 D: ± % 0,5 F: ± % 1
G: ± % 2 J: ± % 5 K: ± % 10 M: ± % 20
Toleranslı rakamsal kodlama örnekleri:
P15B kodu varsa C: 0,15 pF ± % 0,1 tolerans
100J kodu varsa C: 100 pF ± % 5 tolerans
123Jkodu varsa C: 12000 pF ± % 5 tolerans
104K kodu varsa C: 100000 pF ± % 10 tolerans
0,001(K) kodu varsa C: 0,001 mF ± % 10 tolerans
473M kodu varsa C: 47000 pF ± % 20 tolerans
TRANSİSTÖRLER ve KONDANSATÖRLER NEDİR SONUÇ :
Bugünki yazımızda Transistörler ve Kondansatörler hakkında sizlere bilgi vermeye çalıştık.Her iki devre elemanı da hakkında sayfalar dolusu yazı yazılabilecek kadar geniş içeriklere sahip olup sürekli olarak karşımıza çıkmaktadır.Burada ki temel konu ise bu devre elemanlarının nasıl çalıştığı ve karşımıza hangi şekilde gelebileceğine hakim olmaktır.Bu yazımızda da sizlere bu konuda yardımcı olmaya çalıştık.İyi çalışmalar.