KUMANDA DEVRELERİ NEDİR ?

Kumanda Devreleri Nedir ?.Kumanda Devreleri nerelerde kullanılır ?.Kullanım amaçları nedir ?.Kullanım devrelerinin içeriği nedir ?.Bugün ki yazımızda kumanda devrelerini, elemanlarını sizlere açıklamaya çalışacağız.

Kumanda Devresi elemanları ; Paket Şalter , Kumanda Butonları , Kontaktör , Röle , Aşırı Akım Rölesi , Basınç Anahtarı , Termostat’dan oluşur.

Başlayalım.

Not ; Şu linkten örnek dökümanlar indirebilirsiniz -> TIKLAYIN

KUMANDA DEVRESİ ELEMANLARI

Paket Şalter : Bir eksen etrafında dönebilen ve ard arda dizilmiş birkaç dilimden oluşan çok konumlu şalterlere ‘Paket Şalter’ adı verilir.

Her bir diliminde iki ,üç ve ya dört kontak bulunur.Eğer dilediğiniz kadar kontak sayısı elde etmek istiyorsanız , ard arda uygun sayıda dilim monte etmelisiniz.

Kumanda Butonları :Devrenin çalışmasını başlatmak ve durdurmak amacıyla kullanılan elemanlardır.

1 )Start Butonu : Çalıştırma yani başlatma butonudur.Bu butonlarda kontak ‘Normalde Açık’ kontaktır.Start butonuna basıldığında açık olan kontak kapanır.

2 )Stop Butonu : Durdurma butonudur.Bu butonlarda kontak ‘Normalde Kapalı’ kontaktır.Stop butonuna basıldığında kapalı olan kontak açılır.

3 )Jog Butonu : Bu buton start ve stop butonunun birleşiminden oluşmuştur.Kapalı kontak stop butonu ve açık kontak ise start butonudur.

Not :

Start : Çalıştırma

Stop : Durdurma

On : Çalışır

Off : Durur

Forward : İleri

Reverse : Geri

Jog : Aralıklı

Down : Aşağıya

Up : Yukarıya

Reset : Yerine getirme

Kontaktörler : Büyük ve güçlü elektromanyetik anahtarlara ‘Kontaktör’ denilir.İç yapısında ise; Bobin , Nüve , Palet , Kontak vb. elemanlar mevcuttur.

Peki kontaktöre neden ihtiyaç vardır ?.Kontaktörler , 1 ve 3 fazlı motor , ısıtıcı , kaynak makinası , trafo vb. alıcıların , sistemlerin otomatik olarak kumanda edilebilmesinde kullanılır ve rol oynarlar.

Kontaktörler DC ve ya AC olarak kullanılabilirler.(Direct Current & Alternative Current).İki tip kontaktör kontağı vardır ; Güç kontakları ve Kumanda Kontakları.

Güç kontaklarını inceleyecek olursak , yüksek akıma dayanıklı olup motor gibi alıcıları çalıştırmak için kullanılırlar.

Kullanılacak kontaktör seçimi ise ; Beslenecek olan alıcının tipine , gerilimine , akımına göre seçilirler.

Kontaktör Sınıflarına örnek verecek olursak ;

• AC-1 Sınıfı Kontaktör
• AC-2 Sınıfı Kontaktör
• AC-3 & AC-4 Sınıfı Kontaktör
• AC-6a Sınıfı Kontaktör
• AC-6b Sınıfı Kontaktör
• DC-1 Sınıfı Kontaktör
• DC-2 Sınıfı Kontaktör

Anma İşletme Gerilimi ise kontaktörün kumanda edileceği gerilimin değeridir.Kontaktör Bobin Gerilimi , bobinin çalışma gerilimidir.Anma Akımı ise kontaktörlerin güç kontaklarının akım değeridir.Anma Gücü ise kumanda edilecek alıcının gücüdür.Yapısında ise Elektromıknatıs , Palet ve Kontaklar bulunur.

Röleler :

Küçük değere sahip bir akım ile yüksek güçlü bir alıcıyı çalıştırabilmek yani anahtarlayabilmek için kullanılan elemanlara röle denir.Çalışma prensibi tek kontaklıdan 5-10 kontaklısına kadar aynı prensiptir.Yapısında ise bobin , demir nüve , palet , yay ve kontaklar bulunur.

Uygulamada kullanılan röle çeşitleri ise ;

• Tek kontaklı tek konumlu röleler
• Tek kontaklı çift konumlu röleler
• Çok kontaklı tek konumlu röleler
• Çok kontaklı çift konumlu röleler

Çalışma Prensibi ise ; demir nüve üstünde bulunan makaraya ince telden çok sipirli olarak sarılmış olan bobine akım uygulandığında , N-S manyetik alanı oluşur.Bu oluşan elektromanyetik alan bobin içerisinde bulunan nüveyi elektromıknatıs haline getirir ve içerisinde bulunan paletin kontaklarının konumunun değişmesini sağlar.

Röle düzgün çalışmıyorsa , oksitlenme sorunu en büyük sebeptir.Zımpara kullanılarak bu durum giderilebilir.Hala gitmiyorsa eğer , yeni bir röle kullanmalısınız.

Röle gövdesinde bulunan ‘a – b’ bobin uçlarını , NC ‘Normalde Kapalı’ kapalı olan kontakları , NO ‘Normalde Açık’ açık olan kontakları gösterir.

Küçük boyutlu rölelere ‘Reed Röle’ denir.

Basit yapılı cam muhafaza içerisindeki rölelere ‘Civa Kontaklı Röle’ denir.

Aşırı Akım Rölesi :

DC veya AC ile çalışan motorlar da herhangi bir sebeple normal değerin üzerinde bir akım çekildiğinde , sargı veya tesisatın zarar görmemesi için en kısa sürede akımı kesmek için üretilmiş elemanlardır.

• Manyetik Aşırı Akım Rölesi : Elektrik akımının manyetik alan etkisiyle çalıştığı röle tipidir.
• Termik Aşırı Akım Rölesi :

1)Bir Fazlı Motorların Korunmasında Kullanılan ; Metallerin genleşme farklarından yararlanılarak bimetal adı verilen sistemler geliştirilmiştir.Bir fazlı için kullanılanlar da kendi arasında ikiye ayrılırlar.

a)Direkt Isıtmalı Termik Aşırı Akım Rölesi : Bimetal şerit üzerinden akım geçer.

b)Endirekt Isıtmalı Termik Aşırı Akım Rölesi : Küçük bir direnç teli üzerinden akım geçer.

2)Üç Fazlı Motorların Korunmasında Kullanılan ; Akım , üç bimetal üzerine sarılı krom-nikel direnç tellerinden geçmektedir.

Sigorta ve Termik Seçiminde rastgele seçim yapılamaz.Örnek olarak 6A’lik sigorta gerekirken 25A’lik sigorta kullanımı sistemi korumaz.

Termistörlü Koruma Röleleri :

Motoru korumak için kullanılırlar ve motor sargılarının arasına yerleştirilebilecek şekilde üretilirler.Motoru kumanda eden kontaktörün devre dışı edilmesini sağlayacak şekilde üretilirler.

PTC :

Sıcaklık arttıkça direnç değeri pozitif olarak artar ve üzerinden geçen akım doğal olarak azalır.

NTC :

Sıcaklık arttıkça değeri azalır ve direnç değeri negatif yönde artar.Üzerinden geçen akımda doğal olarak artar.

Faz Koruma Röleleri : Üç fazlı çalışan motorlarda R-S-T uçlarından herhangi birinin kesilmesi istenilmeyen ve tehlikeli bir durumdur.Bu durumu engellemek için sigorta , termik vb. elemanlara ek olarak elektronik yapılı ‘Faz Koruma Röleleri’ üretilmiştir.

Aşırı ve Düşük Gerilim Röleleri : Asenkron motorlar +/-%10’luk gerilim değişimlerinde normal olarak çalışmalarına devam ederler.Gerilimin yükselmesi ya da düşmesi halinde motor akımı artar ve bu durum sargılarda oluşan  ısıyı artırır.Bu röleler gerilimin anma değerinin %10 altına düşmesi ya da üstüne çıkması durumunda devreyi açar.

Sınır Anahtarları (Limit Switch) :

Sınır anahtarları mekanik bir etki ile kontakları konum değiştiren elemanlara verilen isimdir.Ani temaslı sınır anahtarları ve kalıcı tip sınır anahtarları olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Termostatlar :

Termostatlar ısı etkisiyle kontaklarının konumlarını değiştiren cihazlara denir.Termostatlar ısıtma,soğutma vb. sıcaklık derecesini belli değerlerde tutmak amacıyla kullanılırlar.Üç çeşidi vardır ;

• Oda Termostatı
• Sıvı Termostatı
• Katı Madde Termostatı

Yapıları bakımından ise yine üçe ayrılırlar ;

• Bimetalli termostat : Genleşme katsayısı farklı iki metal prensibi
• Gazlı termostat : R12 , N2 vb. gaz kullanılır.
• Civa tüplü termostat : Soğuk ortamda bimetal kıvrılması sonucu civa kontaklarının birbirine bağlanması prensibi ile çalışır.

KUMANDA DEVRELERİ NEDİR SONUÇ :

Bugünki yazımızda Kumanda Devreleri Nedir adlı konuyu sizlerle paylaşıyoruz.Elektronik çevrimlerden oluşur  ve bu çevrimleri anlayabilmekte bu elemanları tanımaktan geçer.Özellikle arıza çözen birisi iseniz ya da bu alanda kendinizi geliştirmek istiyorsanız , kendinize bu alanlarda daha çok bilgi ve imkan sağlamalısınız.

Röle geçirmez ve makine çalışmaz.Ya da kontaktör çekmez ve motor dönmez.Bu gibi onlarca arıza durumunu sistem ve cihazları tanıyarak daha kolay çözebilir ve bir pano vb. tasarlarken hızla hareket edebilirsiniz.İyi çalışmalar.